E puer Wierder iwwer Wierder

Dës Kéier geet et ëm kal Fangeren, den Neelchen a Wierder, déi eis an anere Sproochen heiansdo feelen.

S: D’Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit – "E puer Wierder iwwer Wierder“. Gudde Mëtteg Caroline!
C: Moien alleguer, moie Simon
S: Iwwer wéi ee Wuert schwätze mer dann haut bei WiWi?
C: Ech wëll als éischt wëssen, ob s du dat Wuert och benotz, éier ech et soen. Dofir starten ech direkt mat enger Fro: Kenns de dat, wann et kal dobaussen ass an du kënns dann an eng waarm Stuff eran an dann dinn deng Hänn su wéi, dass de Schock vu kal op waarm dozou féiert, dass deng Hänn uschwëllen? Wéi nenns du dat?
S: ____
C: Den Neelchen hunn. An Neelche war su e Wuert, wat mer ëmmer am Däitsche gefeelt huet, well ech mer geduecht hunn, ech wéilt elo gäre mengen däitsche Frënn soen „ech hu lo déck den Neelchen”, mee ech hu keng Anung, wéi ech dat an engem kuerze Wuert op Däitsch ka soen! Oder wéi géifs du dat op Däitsch oder Englesch soen?
S: ____
C: An da wollt ech dat eent zu eent op Däitsch iwwersetzen an och do sinn ech net rauskomm, well ech mer geduecht hunn, wat ass dann Neelchen eigentlech genee? Neelchen ass jo am Fong den Diminutiv vum Nol, also vum Fangernol, mee ech ka jo net soen „ich hab das Nägelchen“, dat sinn oft su Phraseologismen, déi net eent zu eent aus hirer Bedeitung zesummegesat sinn, dat heescht en Nägelchen. Dat wäert kee verstoen an et existéiert einfach net am Däitschen.
S: A wéi ass dat an anere Sproochen?
C: Och am LOD, wou déi Wierder jo an aner Sproochen mussen iwwersat ginn, hu mer natierlech den Neelchen am Lëtzebuergeschen. An am Däitsche steet do „schmerzhaft klamme Fingerhaben”, am Englesche steet do „to have numb fingers or toes”, an dat Portugisescht liesen ech elo net vir, mee och beim Portugiseschen geet et drëm, dass déi eenzel Wierder erkläert sinn, dat heescht do geet et och drëm, dass ee Fangeren huet an dass déi iergendwéi erfuer sinn.
S: Mee do feelt jo lo d’Franséischt, wann s de an den LOD kucke waars!
C: A genee hei gi mer an déi richteg Richtung. Den Neelchen kënnt nämlech aus dem Franséischen, net een zu eent, mee vun der Iddi hier, an am Franséischen heescht et nämlech „avoir l'onglée“, an dat steet am Larousse zum Beispill als: Engourdissement douloureux que les grands froids font éprouver au bout des doigts. Mer schreiwen dat ONGLÉE.
S: Et ass also ëmmer an de Fangerspëtzen?
C: Anscheinend ass et am Franséischen eng Conditioun, dass et d’Fangere betrëfft. Do geet et awer och sou wäit, dass engem d’Fangere sou wéidinn, dass engem schlecht gëtt. Sou krass kennen ech dat zwar perséinlech net. Am Lëtzebuergesche kann et awer och d’Zéiwe betreffen.
S: Ech mengen awer, dass et meeschtens d’Hänn betrëfft.
C: Jo, ech mengen och. An den Neelchen hei ass erëm e schéint Beispill dofir, dass net all Sachverhalt an Sproochen mat engem Wuert ausgedréckt gëtt, an heiansdo hu mer e Wuert am Lëtzebuergeschen, wat an anere Sprooche muss ëmschriwwe ginn, oder mir hunn an enger anerer Sprooch e Begrëff, deen am Lëtzebuergesche muss ëmschriwwe ginn.
An dat ass iwwerhaapt kee Problem, well wann ech net weess, dass et e Wuert gëtt, da feelt mer dat och net, an sou hunn ech zwar ëmmer bei mengen däitsche Frënn gesot, dat Wuert feelt mir am Däitschen, well ech mat enger lëtzebuergescher Perspektiv op d’Saach kucken. A si waren ëmmer sou: Dir tun halt die Finger weh.
S: Caroline, mir soen dir elo merci fir haut a freeën eis op déi nächst Kéier, wann s de nei Wierder fir WiWi matbréngs.
C: Merci och! An d’Schlusswuert ass: Äddi!

Episoden