E puer Wierder iwwer Wierder

Dës Kéier geet et ëm den Ursprong vum Wuert Verhütung a seng Synonymmer. Donieft schwätze mer och iwwer den Hutt vun der Melania Trump.

S: D’Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit – "E puer Wierder iwwer Wierder“. Gudde Mëtteg Caroline!
C: Moien alleguer, moie Simon!
S: Wéi ee Wuert hues de eis haut matbruecht?
C: Ech fänken haut emol bei eppes aus der Aktualitéit un, well esou sinn ech nämlech op eist Wiwi-Wuert vun haut komm: Has de gesinn, dass bei der Inauguratioun vum Donald Trump, d’Melania Trump e speziellen Hutt unhat?
S: ___
C: Deen Hutt hat esou eng grouss Kremp, dass den Trump him kee richtege Kuss konnt ginn, dat war just sou e Loftkuss, an do war op der däitscher Tëlee de Witz gemaach ginn, dass dat déi bescht Form vu Verhütung wier, dass de en Hutt hues, deen esou grouss ass, dass kee Mann widder dech kënnt.
An do hunn ech mer geduecht, dee Witz ass zimmlech gutt, mee huet Verhütung eigentlech eppes mat engem Hutt ze dinn?
S: Mee ass e Kondom net sou eppes wéi e klengen Hutt?
C: Jo, ech mengen, do muss ech eng aner Kéier eng Episod maachen iwwer Kapëttchen. Hutt ass scho gutt, mee déi weider Erklärung maachen ech am beschten iwwer d’Däitscht, well mer do nach déi zwee Wierder hunn.
S: A wéi eng?
C: Am Lëtzebuergeschen ass den Hutt e Maskulinum a mir kennen net méi Hutt am Femininum, awer dat gesäit een nach am Däitschen wéi „auf der Hut sein“ oder „in der Obhut“, do ass nach dee femininen Hutt mat dran – die Hut – an dat geet zeréck op Mëttelhéichdäitsch huote, also mat UO geschriwwen, an dat bedeit esou vill wéi, dass een op eppes oppasst, eppes bewaacht, eppes schützt – an dat ass och eppes, wat een aus dem Mëttelalter kennt.
S: A wat war fréier domat gemengt?
C: Am Mëttelalter war et wichteg, dass d'Fraen zum Beispill eng Huote haten, dass iergendeen do war, deen op se opgepasst huet, dee se beschützt huet. Huote war awer och einfach Fürsorge, no engem kucken – egal ob Mann oder Fra: „mit vill getreiwer huote“, dat heescht „mat treier Pfleeg”. Et geet awer vum Beschützen iwwer d’Iwwerwaachung bis bei no engem kucken.
S: A wéi komme mer lo nees bei d’Wuert ‘Verhütung’?
C: Elo komme mer dann vun der Huote bei d'Verhütung.D'Verhütung huet, net wéi am Wuertwitz vun elo éinescht, mat engem Hutt ze dinn, mee mat deem, wat als Huote bekannt ass, also mam Beschützen oder mam Iwwerwaachen. A wann ech verhüten, da wëll ech mech virun enger Schwangerschaft schützen, a vläit gesäit et zwar aus wéi Hutt, awer et ass am Fong déi Hutt gemengt.
S: An dat heescht am Lëtzebuergeschen ëmmer ‘Verhütung’?
C: Bei Verhütung hu mer e Wuert, wat direkt aus dem Däitsche kënnt a wat iwwerhaapt kee Problem ass. Mir kënne soen : Si verhüten oder wéi méchs de et mat der Verhütung. Ech fannen awer och Beispiller fir d'Verhiddung oder verhidden. Hei ass et dann eng lautlech Upassung vun deem Wuert, wat mer aus dem Däitschen hunn. Ech kann awer och einfach aus dem Franséischen Contraception huelen. Wéi nenns du dat da meeschtens?
S: ________
C: An dann nach eng kleng Service-Info. Säit dem éischten Abrëll 2023 gi Verhütungsmëttel zu Lëtzebuerg vun der CNS rembourséiert, leider betrëfft dat awer net Kondomer, awer alleguer déi aner, vrun allem hormonell Saachen, gi mëttlerweil rembourséiert, wat e groussen Schrëtt ass an der affektiver a sexueller Gesondheet, wéi et heescht.
S: Affektiv Gesondheet, dat ass zwar eng schéi Beschreiwung!
C: Dat fannen ech och! A fir elo nach e bëssen ze weisen, wéi déi germanesch Sproochen zesummenhänken, kann ech der nach soen, dass den ‘Hutt’ an englesch ‘hood’ fir Kaputz zesummenhänken.
S: A jo?
C: Et ass béides e Schutz fir de Kapp. Ech géif et och léif fannen, wann een de Plower, dee mer ‘Hoodie’ nennen, well en eng ‘hood’ huet, einfach als ‘Kaputzi’ iwwersat hätt.
S: Dat wier léif! Da soen mir dir merci, Caroline, a freeën eis op déi nächst Kéier, wann s de nei Wierder fir WiWi matbréngs.
C: Merci och! An d’Schlusswuert ass: Äddi!

Episoden