E puer Wierder iwwer Wierder

Et geet ëm Leit, déi näischt foutéieren a franséisch Wierder, déi eigentlech just nogebaut sinn.

S: D’Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit - "E puer Wierder iwwer Wierder“. Gudde Mëtteg Caroline!
C: Gudde Mëtteg, Simon!
S: Iwwer wéi ee Wuert schwätze mer haut?
C: Iwwer den Nonfoutisme.
S: Haut gi mer Richtung Franséisch oder wéi?
C: Et ass am Fong ganz interessant, dass dat Wuert guer net aus dem Franséische kënnt, well am Franséische gëtt et zesummegesat aus ‘je-m’en-foutisme’ oder ‘je-m’en-fous’. A guer net non-foutisme.
S: Se soen am Franséischen also anescht?
C: Jo, an déi Quelle si relativ al, well di éischt Virkommnesser vun där Form ginn zréck op 1891. Also dat ass dann och guer net esou nei. Mäi gudde Kolleeg Sam Mersch, deen s de jo och kenns.
S: Jo.
C: Dee géif elo soen: dat sinn nei Formen, mee hien ass Sproochhistoriker an eng al Form heescht fir hien dann 500 Joer al minimum. Dofir soen ech lo mol bei 150 Joer relativ al.
Et ass awer interessant, dass déi Formen am Franséischen eeben anescht sinn. Am Larousse steet zum Beispill: Larousse. je-m’en-foutisme = Familier ou vieilli. Attitude de quelqu’un qui manifeste une indifférence totale à l’égard des événements.
An da wierken di Wierder esou franséisch, mee mir hu se am Fong aus dem Lëtzebuergeschen e bëssen zesummegesat nom franséische Muster. An de lëtzebuergeschen Non-Foutisme, do hu mer och nach eng weider Variant, déi bal laténgesch wierkt, an zwar den Non-Futismus. Mir maachen also aus engem franséische Wuert eng -isme-Form am Lëtzebuergeschen an dorauser eng Réckbildung zu enger pseudo-laténgescher.
S: Firwat pseudo?
C: Well et dat Wuert op -ismus net gouf. Mer hunn dat Wuert réckwierkend latiniséiert. Nom laténgesche Muster gebaut.
Effektiv hat ech och versicht, den Non-Foutisme an de franséische Quellen ze fannen, mee do fannen ech just den Je-m’en-foutisme oder och als Substantif de je-m'en-fous.
An den Non-Futisme hunn ech och fonnt, witzegerweis awer ëmmer a lëtzebuergesche Quellen! Dat war dann entweeder op iergendwellechen Noriichtesäiten oder a Foren. An et gouf net ëmmer op Lëtzebuergesch geschriwwen, heiansdo och op Franséisch, mee da schéngt dat eng lëtzebuergesch Variant dovunner ze sinn.
S: Lëtzebuerger Franséisch souzesoen.
C: Ganz genee. Dat war och op ganz verschiddene Säiten, also dat war Les Frontaliers, wou Franséisch geschriwwe ginn ass, oder RTL Lëtzebuerg an de Commentairen, wou et an engem lëtzebuergesche Saz war, oder, och interessant, am Luxemburger Wort, wou zitéiert gouf „un non-foutisme général“ an da goung et weider op enger anerer Sprooch. Dat heescht et gëtt interpretéiert wéi eng franséisch Variant, mee a Frankräich selwer hunn ech déi Form net noweise kënnen.
Vläicht ass dat dann e Mierkmol vum Lëtzebuerger Franséisch, wéi s de richteg gesot hues. Et ass jo viru Kuerzem eng Publikatioun erauskomm am Dudenverlag vum Heinz Sieburg iwwer Lëtzebuerger Däitsch an et gëtt eeben och Saachen, déi markéieren e Lëtzebuerger Franséisch. Donieft gëtt am Lëtzebuergeschen awer och Belgicismen, déi mer am Lëtzebuergeschen iwwerhuelen. Also Varianten aus dem belsche Franséisch.
S: Hues de do e puer Beispiller?
C: Mer hätten do och nach de ‘Chicon’ (am Franséischen Endive). Déi sinn an de groussen Dictionnairë wéi dem LeRobert oder dem Larousse als ‘en Belgique’ markéiert.
S: Vreck, déi Bicher kennen ech nach aus der Schoul …
C: Déi gëtt et eeben och online an als Linguistin benotzen ech déi haut nach – och wann ech mam Lëtzebuergesche schaffen. An den Tapis plain ass mol guer net an deenen Dictionnairen, well dat fir si am Franséische mol net existéiert! Do muss ech nach bëssi nofuerschen.
Déi bescht Story an deem Kontext ass d’Wuert ‘Rüg’, mee dat erklären ech an enger anerer Episod
S: Super, da freeën mer eis op déi nächst Kéier. Merci, Caroline!
C: Merci och! An d’Schlusswuert ass: Äddi!
 

Episoden