E puer Wierder iwwer Wierder
Joffer
5 min
An dëser Episod geet et ëm Jofferen, Jongfraen a Weltbiller aus de 50er-Joren. Mir schwätzen iwwer jonk Fraen, Titelen an de Beruff vun der Enseignante an der Primärschoul.
S: D'Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit – "e puer Wierder iwwer Wierder". Gudde Mëtteg Caroline!
C: Moien alleguer, moie Simon!
S: Haut ass schonn d'Episod 17!
C: Komm, ech huelen d'17 mol als Stéchwuert fir mäin Theema vun haut. Ass eng weiblech Persoun vu 17 Joer fir dech eng Joffer?
S: ____
C: Also ech sinn tatsächlech déi lescht Jore vun der Lycéeszäit als ‘Joffer’ bezeechent ginn, also sou 16-19, wann ech mech richteg erënneren. Mee änlech wéi de Begrëff ‘Fräulein’ am Däitschen hunn ech d’Gefill, dass dat als Bezeechnung fir eng jonk Fra ëmmer manner benotzt gëtt.
S: A firwat ginn déi manner benotzt?
C: Well d’Net-Bestuetsinn am Fong keen Afloss op eng Bezeechnung sollt hunn. An et ass wéi sou oft: bei Männer ass et schliisslech och egal, ob se bestuet sinn oder net.
Bei ‘Fräulein’ war et d’Fraebeweegung aus den 68er, déi dozou gefouert huet, dass den Titel ‘Fräulein’ aus den offiziellen Dokumenter, also aus dem Beamtendeutsch verschwonnen ass. Wat awer net heescht, dass et net nach weider benotzt ginn ass op verschiddene Plazen.
S: An am Lëtzebuergeschen?
C: Soe mer sou, d’Lëtzebuergescht war jo bis an d’2000er Joren net vill geschriwwe ginn an och offiziell Dokumenter ware bis zu där Zäit éischter selten op Lëtzebuergesch.
S: A jo.
C: An d’2000er an déi Zäit dono ass einfach eng aner Zäit fir Fraen, mee ech wëll nawell e puer Saachen iwwer d’Joffer soen. Well bis elo hu mer just vum Aspekt ‘jonk onbestuet Fra’ geschwat. Hei muss ech direkt och dat aalt Luxemburger Wörterbuch aus de 50er-Joren zitéieren: erwachsenes, reifes, heiratsfähiges Mädchen.
Mee, ‘Joffer’ ass jo och eng Bezeechnung fir eng Enseignante an der Primärschoul.
S: An dat ass och einfach eng jonk Fra dann?
C: Souzesoen. Et war en typeschen Job fir jonk Fraen, déi aus der Schoul eraus waren an awer nach net bestuet a keng eegen Famill haten. An du weess jo, an der traditionell kathoulescher Welt vun deemools war eng onbestuete Fra net sexuell aktiv, mee ...
S: ... eng Jongfra!
C: Maja an do kommen dann déi Elementer beieneen: eng Joffer ass eng jonk Fra am heiratsfäegen Alter, wéi et heescht, mee ass nach net bestuet an dofir tendenziell Jongfra. Dofir hänken den Term Joffer a Jongfra vrun allem historesch zesummen, och wann de Lien haut net méi transparent ass.
S: Wat heescht genee ‘transparent’?
C: Ma dass eng Joffer an der Primärschoul net méi Jongfra muss sinn, well déi zwee Begrëffer sech ënnerschiddlech entwéckelt hunn.
S: War eng Joffer an der Schoul da fréier ëmmer eng Jongfra?
C: Soe mer sou: eng 100 % Garantie konnts de natierlech net hunn. Mee de Lien tëscht der Jongfra an der Schouljoffer ass ëmmer méi schwaach ginn, soudatt d’Iddi vun der Jongfralechkeet och net méi domat verbonnen ass. Ech hunn am Luxemburger Wörterbuch aus de 50er-Joren zum Beispill gelies, dass een d’Enseignante an der Schoul och da Joffer genannt huet, wa se bestuet war oder scho méi al.
S: Also war de Begrëff ‘Joffer’ do schonn als Beruff etabléiert?
C: Méi oder manner, jo. Haut ass et haaptsächlech de Beruff a manner déi jonk Fra. Wéi ech um Ufank scho sot mam Term ‘Fräulein’, déi kommen hautzudaags ëmmer manner vir. A well vill vun eis an de 60er a 70er nach net do waren, nach eng kleng Anekdot zu den Zäiten, wéi se fréier waren. Wat een nämlech och berücksichtege muss, ass, dass eng Fra zu Lëtzebuerg bis an d’70er-Joren en offiziellen Accord vun hirem Mann gebraucht huet, wann se nieft der Famill nach wollt schaffe goen. An dat weist einfach, wéi ee Status eng bestuete Fra hat: d’Organisatorin vum Haus. A wa se keen Haus a kee Stot hat – als Joffer – da konnt se an der Primärschoul eng Hand mat upaken.
S: Mee dat ass haut glécklecherweis anescht.
C: Jo, mer sinn do op alle Fall um richtege Wee. Mee ech maachen elo keen Ausfluch op d’Wuert Mental Load. Dat ass da fir eng aner Kéier!
S: Ech verstinn, wat s de mengs. Da merci fir haut, Caroline, a freeën eis op déi nächst Kéier!
C: Merci och! An d'Schlusswuert ass: Äddi!
Presentéiert vum
- Simon Larosche