Radioen

On air

Notturno  |  Triana Y Luca - Recuerdos De Tanger

play_arrow Live
arrow_back_ios

E puer Wierder iwwer Wierder

Landkaart

headphones

4 min

Lauschteren play_arrow

An dëser Episod geet et ëm d'Landkaart an och ëm Päiperleken. Donieft schwätze mir och iwwer Betounungen a Flilleken. Wéi dat alles zesummepasst, erkläert eis d'Caroline Döhmer.


S: D'Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit – "e puer Wierder iwwer Wierder". Gudde Mëtteg Caroline!
C: Gudde Mëtteg.
S: Wéi ee Wuert hues de haut fir eis?
C: Haut dréit sech alles ëm d'Landkaart.
S: A wat ass dorunner sou speziell? Well do gesinn ech elo iergendwéi guer näischt Spezielles. Mee dat wäert sech sécher gläich änneren.
C: Fir mech ass d'Wuert an deem Sënn speziell, well et eng besonnesch Betounung huet. Et gëtt am Lëtzebuergeschen nämlech zesummegesate Wierder, déi vir oder hanne betount sinn. Ech nennen elo e puer Wierder, déi och aus zwee Deeler bestinn, déi alleguer vir betount sinn: Wäiglas, Spullmaschinn, Téitaass, Sim-Kaart, Iessdësch.
S: An du héiers direkt eraus, dass se vir betount sinn?
C: Ma ech ka se jo mol hanne betounen, well da kléngen se net richteg: WäiGLAS, SpullmaSCHINN, TéiTAASS, Sim-KAART, IessDËSCH. Mer hunn also Wierder, déi vir musse betount sinn: SIM-Kaart. An d'Landkaart ass do e Spezialfall, well ech et awer hanne betounen: LandKAART.
S: A firwat just dat Wuert?
C: Et ginn nach eng Rei aner Wierder wéi KachDËPPen oder KierchTUERM. Et ass en aalt Betounungsmuster, wat een eebe bei e puer Wierder nach fënnt, wéi och bei der Landkaart. Am Däitschen zum Beispill ass d'Betounung vill méi streng gereegelt, do ass se bei Zesummesetzungen ëmmer vir: LANDkarte, KOCHtopf, KIRchturm.
An elo maachen ech en Trick. Anzwar verbannen ech d'Wuert Landkaart mat engem Päiperlek.
S: A wéi méchs de dat?
C: Wann ech der d'Äntwert soen, dann ass se immens offensichtlech. Et gëtt nämlech e Päiperlek, dee 'Landkärtchen' heescht.
S: Wierklech?
C: An den däitschen Naturschutzbund huet dee souguer als Insekt vum Joer 2023 geküürt.
S: A wéi gesäit deen aus? Gëtt et deen och zu Lëtzebuerg?
C: Ech sinn éierlech gesot drop komm, well ech eng total onheemlech Raup gesinn hunn bei eis um Haus: Schwaarz, ganz pickeg, a souguer d'Picken haten nach Picken. An dunn hunn ech recherchéiert, wat dorauser gëtt, an d'Äntwert ass: Landkärtchen, eng Zort Falter.
S: A wéi gesäit de fäerdege Päiperlek aus?
C: Live kann ech der et net soen, well ech just déi Gothic-Raup gesinn hat, mee op de Fotoen, déi ech gesinn hunn, ass e schwaarz mat orange a wäiss, a ganz schéi gemustert.
S: An huet en den Numm, well dat ausgesäit wéi eng Landkaart?
C: Ma dat hat ech och gemengt, mee witzegerweis huet en deen Numm, well d'Ënnersäit vu senge Flilleken ausgesäit wéi eng Landkaart, déi ass guer net faarweg, mee iwwerzunn mat hellen Netzlinnen a klenge gro-bronge Felder, et gesäit wierklech e bëssen aus wéi e Stroossennetz oder eeben eng Landkaart.
A weess de, wéi déi jonk Leit haut fir eng Landkaart soen?
S: Nee.
C: Google Maps. Nee, mee seriö, eng Landkaart ass einfach eppes, wat e bëssen aus der Moud komm ass, well et duerch digital Formater ersat gouf. Ech froe mech do, ob op d'mannst an de Schoulklassen nach déi Landkaarte gëtt, déi am Klassesall hänken. Oder ob een am Auto nach eng Landkaart leien huet.
S: Am Auto vläicht éischter net. Mee ech googelen elo mol nach deng Gothic-Raup.
C: Einfach aginn: Landkärtchen Raupe, da gesäis de se bei de Biller.
S: Mir soen dir op alle Fall merci fir deng Erklärungen a freeën eis op déi nächst Kéier!
C: Merci och! An d'Schlusswuert ass: Äddi!

mic_none

Presentéiert vum

Episoden

net

Dës Kéier geet et ëm d'Negatioun an ëm e Phenomeen, dat Skopus heescht.
headphones

5 min

play_arrow

Shampooing

Dir gitt ënner anerem gewuer, wat den No-Poo-Trend ass.
headphones

5 min

play_arrow

Schantjen

An dëser Episod geet et ëm de Schantjen an d’Chrëschtkëndchen, a firwat dat eent souzesoen eng falsch Verklengerungsform ass.
headphones

4 min

play_arrow

Joffer

An dëser Episod geet et ëm Jofferen, Jongfraen a Weltbiller aus de 50er-Joren
headphones

5 min

play_arrow

Landkaart

Et geet ëm Päiperleken, Betounungen a Flilleken.
headphones

4 min

play_arrow

Goût

Et geet ëm Inselen, Reformen a franséisch Hittercher
headphones

4 min

play_arrow

Zäitchen

An dëser Episod geet et ëm Wierder, déi just esou maachen, wéi wa se kleng a léif wieren.
headphones

4 min

play_arrow

Luxemburgistik

Wat steet eigentlech hanner de Wierder mat -istik, a wéi si si an der Luxemburgistik gelant?
headphones

4 min

play_arrow

Uhrzeigersënn

Haut dréit sech alles ëm den Uhrzeigersënn a Wierder, déi mer aus anere Sproochen iwwerhuelen
headphones

4 min

play_arrow

Witzbold

Haut geet et ëm d'Fro, wien eigentlech de '-bold' am 'Witzbold' ass
headphones

5 min

play_arrow

Witz

Dir kennt bestëmmt deen een oder anere Witz, meewësst Der och, wouhier d'Wuer 'Witz' kënnt?
headphones

5 min

play_arrow

Dosen

Wouhier kënnt dat Wuert? Et geet op eng Rees duerch verschidden europäesch Sproochen.
headphones

4 min

play_arrow

Minnech

Wësst Dir, wat e Minnech ass? Dir gëtt et hei gewuer.
headphones

4 min

play_arrow

léif

Et geet ëm d'Schreifweis an och ëm Urieden an der E-Mail.
headphones

5 min

play_arrow

Laser

Et geet ëm Ofkierzungen, déi awer ausgesi wéi normal Wierder.
headphones

5 min

play_arrow

Äddi

Dës Kéier kucke mir op Abschidsformelen, déi bal alleguer eppes mat Gott ze dinn hunn. Donieft gëtt et och nach e Schreiftipp.
headphones

4 min

play_arrow

Jean/Jang

Et geet ëm franséisch Wierder, déi eppes verléieren, a lëtzebuergesch Virnimm, déi eppes bäikréien.
headphones

5 min

play_arrow

Uhu

Et geet ëm grouss Vullen, Pech, de Grand-Duc a Lautmolerei.
headphones

4 min

play_arrow

hott an har

Saache leien hott an har, Leit fueren hott an har. Mee wat heescht eigentlech 'hott' a wat heescht 'har' a wat huet dat mat engem Plou ze dinn?
headphones

4 min

play_arrow

gäil

Et geet hei ëm d'Wuert “gäil” a seng Bedeitungen, well d'Nuance vu gäil ännert, ob een elo vun engem gäilen Typ oder engem gäilen Dessert schwätzt. Donieft geet et och ëm e gäile Buedem am Duden.
headphones

10 min

play_arrow